“Kan je me dat eens uitleggen? Want ik versta dat niet”, fluisterde een goede vriend in tranen. Hij vertelde over een vriend die op pensioen was gegaan, vereenzaamde en op een dag zelfmoord pleegde. Hij vertelde over de begrafenis die de week voordien had plaatsgevonden: “Er was geen plaats genoeg. De mensen stonden recht tot buiten: allemaal vrienden en familie die afscheid wilden nemen. En toch dacht hij dat hij helemaal alleen was, dat hij nergens terecht kon. Leg mij dat eens uit. Ik versta dat niet.”
Nu, dat was wel meteen een heftige vraag, zo bij de ochtendkoffie. Ik kan me inbeelden dat je als lezer de neiging hebt om dit te ontwijken. Ik weet ook niet meer heel duidelijk wat ik antwoordde. Iets over depressie, over verdriet, dat veel mensen dat beeld niet herkennen omdat ze het niet willen weten, ook niet – misschien vooral niet- de mensen die er zelf in zitten. Ik weet wel nog dat ik vroeg: “Ben jij ooit depressief geweest? En dan bedoel ik: echt depressief. Herken je het gevoel van een tunnel? Dat je gezogen wordt naar een eindpunt en buiten die tunnel staan mensen te zwaaien, te lachen en te roepen, ze willen je helpen,…maar al het geluid, alle emoties vallen van je af. Die tunnel is zalig rustig.” De man knikte en herkende het. “Denk jij dat het iets uitmaakt of er dan honderd mensen buiten die tunnel staan of slechts één? Er moet op de juiste moment iemand je in de gaten krijgen en je er uit proberen te trekken. En dat is niet makkelijk, want niemand wil die zalige rust opgeven die op het einde in zicht is. Dus verwijt het jezelf niet en ook niet die vriend die die keuze maakte. Soms kan je er niets aan veranderen.”
Een paar weken geleden pleegde een bakker in onze regio zelfmoord in zijn bakkerij. Bij velen volgde de reactie: “Waarom? Hij had een goede zaak en een groot huis. Hij had alles op orde.¨ Bij anderen hoorde ik het verwijt: “Wat egoïstisch. Hij had een gezin.¨ De reacties deden mij ontzettend veel pijn. Dat ieder huisje, zijn kruisje heeft…dat weten we ondertussen toch allemaal? In het bijzonder in die grote huizen, met die goedlopende zaken. Want deze mensen mogen zeker niet klagen en hun verdriet of angsten delen. Er zijn er immers nog zo velen die ongelukkiger zijn. Niet? Over (iemands) zelfmoord of verdriet praten is een taboe. Stel je voor dat je iemand op ideeën brengt? Nochtans is net het ontwijken van dit groot verdriet, de reden waarom achterblijvers of mensen die met dit idee flirten er niet uit geraken. Tenminste, naar mijn bescheiden mening.
Lieve mensen, verdriet, verlies, rouw… maakt geen onderscheid in rang en stand. Het doordringt alle huizen en alle mensen. We hebben allemaal wel eens nood aan een goed gesprek en een goede vriend. Daarom deze warme oproep: maak eens tijd voor een vriend. Denk niet dat je iemand lastig valt: in deze tijd vallen té weinig mensen elkaar lastig. Als je het gevoel hebt dat het niet goed gaat met een persoon, ook al loopt iemand fluitend door de straten, draait zijn zaak goed en heeft hij honderden vrienden: check even je gevoel en luister! Echt luisteren. Dat is het makkelijkste wat er is: gewoon stilzwijgend aanwezig zijn.
Het allerbelangrijkste: volg je gevoel. Verdriet heeft vaak sterke maskers. Ik moet altijd denken aan dat liedje van Jan ten Hoopen (`t is te hopen):
`Ik heb eens een leuke vent gekend
die werd door vrouw en vriend verwend
Altijd de lachers op z’n hand
toch maakte hij zich laatst van kant
Niemand die er iets van begreep
Maar ja, daar zit ‘m nou de kneep`
Deze twee verhalen, en nog andere verhalen uit mijn eigen omgeving, hebben me wel doen nadenken. Welke mensen hebben rouw- en verliesbegeleiding nodig? Zullen die mensen dit zelf herkennen? Daarom ben ik een soort van cadeaubon voor een gesprek omtrent rouw en verdriet – een gek woord in deze context- aan het ontwikkelen, waarbij een vriend die zich zorgen maakt over een een familielid of vriend deze kan kopen en als cadeau kan geven. Zie binnenkort bij Rouw en Verlies. Het zou kunnen dat dit al een goed gesprek oplevert, met die vriend. Alle kleine beetjes helpen.
Gudela
PS Eva Moeraert nam recent een aantal postcasts op, waar ze op zoek gaat naar het verhaal achter de zelfdoding van een goede vriend. Het is een enorm sterk verhaal geworden, waar veel wijsheden in verborgen zitten.
